|
دستگاه تنفس
دستگاه تنفسی اکسیژن را از هوا به داخل ریه‌ها منتقل کرده و سپس در ریه‌ها اکسیژن را وارد خون نموده و بالاخره محصولات زاید فرآیند انرژی‌زایی سلول‌ها یعنی دی‌اکسیدکربن را دفع می‌نماید. بخش‌های مختلف دستگاه تنفس متعاقب فعالیت خود، هوا را وارد ریه‌ها نموده و سپس آن را خارج می‌سازند. ریه‌ها محل فرآیندهای بیوشیمیایی تنفس نیز می‌باشند و در آنها اکسیژن‌گیری و دفع دی‌اکسیدکربن خون در سطح سلولی رخ می‌دهند.
به موازات این مسیرهای هوایی، شبکه‌ای از عروق خونی، خون را به بافت ریه می‌رسانند. مویرگ‌های کوچک، سطح کیسه‌های هوایی را می‌پوشانند و از طریق دیواره‌های این مویرگ‌ها، اکسیژن از کیسه‌های هوایی به خون منتقل می‌شود. همچنین ملکول‌های دی‌اکسیدکربن که از بافت‌های بدن توسط خون به ریه‌ها آورده شده‌اند نیز جهت دفع با بازدم به داخل کیسه‌های هوایی منتقل می‌شوند. خون غنی از اکسیژن به قلب منتقل می‌گردد تا از آنجا به تمامی بدن انتقال یابد و به همین ترتیب خون حاوی دی‌اکسیدکربن به سمت ریه‌ها می‌رود تا دی‌اکسیدکربن آن در بازدم دفع شود.
قلب و سایر دستگاههای بدن
شما در حالت طبیعی آگاهی اندکی از فعالیت و ضربان قلب خودتان دارید و ممکن است حتی متوجه ضربان طبیعی قلب خود نشوید. جریان خون یک عمل غیرارادی اما فعال است، یعنی دستگاه قلبی‌عروقی بطور مداوم خود را با تغییرات محیط خارجی و نیازهای مختلف بدن تطبیق می‌دهد. دستگاه گردش خون با سرعت خود را با تغییرات تطبیق داده و سایر دستگاههای بدن را نیز از طریق تنظیم میزان جریان خون در آنها هدایت می‌کند. حتی کاری ساده نظیر سرپا ایستادن نیز نیازمند افزایش جریان خون به پاها می‌باشد بنابراین قلب باید با شدت بیشتری فعالیت کند تا بر نیروی جاذبه زمین غلبه کند. این امر بدان مفهوم است که باید جریان خون سایر قسمت‌های بدن کاهش یابد و قلب هم جهت تطبیق با این فعالیت، تعداد ضربان یا حجم ضربه‌ای خود را افزایش دهد. دو سیستمی که به تنظیم عملکرد قلب کمک می‌کنند در درجه اول مغز و دستگاه عصبی و در درجه دوم کلیه‌ها هستند.
مغز و دستگاه عصبی
بطور دایم اطلاعات مربوط به عواملی همچون کشش دیواره سرخرگ‌ها و میزان اکسیژن خون توسط گیرنده‌های دستگاه عصبی در سراسر بدن دریافت می‌شوند. این اطلاعات از طریق مواد شیمیایی تحت عنوان ناقل عصبی به مغز منتقل می‌شوند. در ساقه مغز در قاعده جمجمه مراکز تنظیم کننده‌ای وجود دارند که اعمال ناخودآگاه بدن را کنترل می‌نمایند. این اعمال ناخودآگاه بدن عبارتند از: تعداد ضربان قلب، فشارخون و تنفس. مراکز تنظیم کننده، این اطلاعات را دریافت کرده و پاسخ مورد نیاز را ایجاد می‌کنند. ناقل‌های عصبی مثل آدرنالین، پیام‌های صادر شده از این مراکز را به عضو هدف منتقل می‌کنند (مثل دستور منقبض کردن رگها یا افزایش تعداد تنفس جهت دریافت بیشتر اکسیژن).
کلیه‌ها
کلیه‌ها حجم مایعات بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند و در نتیجه می‌توانند سبب بروز تغییرات حجم در گردش خون شوند. از این راه کلیه‌ها به شکل قابل توجهی فشارخون را کنترل می‌کنند.
همچنین کلیه‌ها می‌توانند آنزیم‌هایی را آزاد سازند که از طریق منقبض کردن رگها، افزایش دادن سطح سدیم خون و بالابردن میزان تجمع آب، سبب افزایش فشارخون شوند. کلیه‌ها می‌توانند خود را با تغییرات محیط تطبیق دهند برای مثال اگر بدن آب از دست بدهد، آنها ادرار را تغلیظ می‌کنند و ادرار کمتری تولید می‌نمایند. همچنین اگر مقدار زیادی غذای پرنمک را بخورید کلیه‌ها آب را دفع نمی‌کنند (احتباس آب) و در نتیجه ادرار کمتری تولید می‌کنند.
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی
|
