آریتمی‌های فوق بطنی
نوعی از آریتمی که در هر دو دهلیز قلب رخ می‌دهد (یعنی در بالای بطن‌ها)، آریتمی فوق بطنی (یا دهلیزی) نامیده می‌شود.
تاکی‌کاردی فوق بطنی
تاکی‌کاردی فوق بطنی (یا دهلیزی) عبارتست از یک ضربان قلب منظم اما بسیارسریع (بیش از 100 ضربان در دقیقه) که حفرات فوقانی قلب یعنی دهلیزها را درگیر می‌کند. این آریتمی انواع مختلفی دارد. تاکی‌کاردی فوق بطنی (یا دهلیزی) زمانی رخ می‌دهد که برخی از قسمت‌های دهلیز به غیر از گره سینوسی–دهلیزی (ضربان‌ساز طبیعی قلب)، توان ایجاد پیامهای الکتریکی را می‌یابند. مسیری که این پیامهای الکتریکی اضافی در آن شکل می‌گیرند، نوع تاکی‌کاردی قلب را مشخص می‌کنند.
در یکی از انواع تاکی‌کاردی فوق‌بطنی به نام "تاکی‌کاردی بازگشتی گره دهلیزی-بطنی" پیامهای الکتریکی در یک مسیر مدور غیرطبیعی در اطراف گره دهلیزی-بطنی بین دهلیزها و بطن‌ها سیر می‌کنند و در هر چرخش باعث یک ضربان در قلب می‌شوند. نوع دیگر موسوم به "سندرم ولف-پارکینسون-وایت" زمانی رخ می‌دهد که یک مسیر الکتریکی اضافی بین دهلیزها و بطن‌ها وجود دارد که باعث می‌شود پیامهای الکتریکی، بسیارسریع به بطن‌ها برسند و در نتیجه باعث افزایش سرعت ضربان قلب می‌شوند. برخی از آریتمی‌‌ها ناشی از مدارهای کوتاه یا بافت بیش از حد فعال از نظر الکتریکی در قلب می‌باشند.
اگر مبتلا به تاکی‌کاردی فوق بطنی هستید، ممکن است تپش قلب داشته باشید یا لرزش و سرعت قلب را احساس کنید. اغلب این علایم به‌صورت ناگهانی با علایم هشداردهنده کم یا بدون این علایم رخ می‌دهند. برخی افراد دارای تنگی نفس، دچار فشار یا درد سینه یا سبکی سر می‌شوند. این احساسات ممکن است از چند ثانیه تا چندین ساعت طول بکشند. هر چند این علایم بالینی هشداردهنده می‌باشند، اما معمولا تاکی‌کاردی فوق بطنی بیماری کشنده‌ای نمی‌باشد.
البته اگر دارای علایم بالینی باشید باید به پزشک مراجعه نمایید تا او بیماری شما را تشخیص داده و آن را درمان کند. درمان دارویی ( صفحه397را ملاحظه بفرمایید) ممکن است علایم بالینی را کاهش دهد و با عمل تخریب قسمتی از بافت قلب می‌توان این وضعیت را اصلاح نمود.
اگر علایم شدیدی دارید و به اتاق اورژانس منتقل شدید، پزشکان ممکن است داروهایی به شما تجویز نمایند که می‌توانند تاکی‌کاردی فوق بطنی را متوقف کنند و به این ترتیب علایم شما را بلافاصله از بین ببرند. همچنین اگر نوع تاکی‌کاردی شما مشخص نشد گرفتن یک نوار قلب در حین وقوع علایم برای تشخیص بهترین درمان بلند مدت، مفید می‌باشد.
فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی (AF) شایع‌ترین نوع آریتمی می‌باشد. این عارضه در 5 تا 10 درصد افراد بالای 65 سال روی می‌دهد. افراد بالای80 سال نسبت به ابتلا به این عارضه حساسیت زیادی دارند. گرچه این عارضه در افراد 40 ساله یا کمتر نیز روی می‌دهد. در یک فرد مبتلا به AF ، پیام الکتریکی ناشی از گره سینوسی-دهلیزی با عبور از دهلیزها تسریع می‌شود. این امر منجر به لرزیدن حفرات فوقانی قلب و انقباض سریع و نامنظم قلب با سرعت 400 تا 600 ضربان در دقیقه می‌گردد.
یک ساختار اختصاصی بین دهلیزها و بطن‌ها تحت عنوان گره دهلیزی–بطنی به مانند یک محافظ عمل می‌کند. این گره 1 تا 2 پیام از هر 3 پیام دهلیزها را قبل از اینکه به بطن‌ها برسند، متوقف می‌کند. اما بطن‌ها کماکان سریع و نامنظم می‌تپند.
فیبریلاسیون دهلیزی(AF) ممکن است بدون همراهی هرگونه بیماری قلبی دیگری روی دهد. با این حال، فیبریلاسیون دهلیزی(AF) معمولا با فشارخون‌بالا، بیماری سرخرگ‌های کرونری، بیماری‌های دریچه میترال، بیماری لایه خارجی قلب (لایه پریکاد)، بیماری ریوی، آسیب عضله قلبی (کاردیومیوپاتی) و یا بیماری‌های غده تیرویید ارتباط دارد.
وقتی‌که فیبریلاسیون دهلیزی (AF) رخ می‌دهد، ابتدا کاهش دادن ضربان و سپس یافتن علت و درمان آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
انواع مختلفی از AFممکن است رخ دهند و علایم آنها ممکن است بسیار وسیع باشند. برخی افراد تنها گاهی اوقات دچار AF می‌شوند که علایم آنها عبارتند از تپش‌های قلب، که از چند ثانیه تا چند روز طول می‌کشد قبل از اینکه خودبخود رفع شوند. به این نوع "فیبریلاسیون دهلیزی حمله‌ای" گفته می‌شود. در یک فرد مبتلا به AF پایدار، حملات خود به خود متوقف نمی‌شوند و داروها یا درمان‌های دیگری نظیر تخریب قسمتی از بافت قلبی ( صفحه 398 را ملاحظه فرمایید) یا برگردان قلبی ( صفحه 401) به منظور بازگرداندن ریتم طبیعی قلب به کار می‌روند. AF پایدار، ثابت بوده و به درمان پاسخی نمی‌دهد. در این شرایط درمان بر روی کنترل سرعت ضربان قلب و پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون تمرکز می‌کند. AF ممکن است باعث علایمی مانند خستگی مفرط یا تنگی نفس شده و منجر به تجمع آب در بدن شود. با گذشت زمان، سرعت ضربان قلب ممکن است تا حدی کاهش یابد که باعث برادی‌کاردی (کاهش تعداد ضربان قلب، صفحه383) گردد.
در بسیاری از افراد تجربه علایم AF بسیار دشوار است و AF منجر به احساس تپش قلب و ناراحتی می‌گردد، اما AF لزوما مضر نمی‌باشد. درمان علایم را تسکین می‌دهد و AFمعمولا وخیم تر نمی‌شود. اما تپش قلب ممکن است ترسناک و نگران کننده باشد. اگر برای نخستین بار دچار تپش قلب شده‌اید، باید به دنبال اقدامات پزشکی برای تشخیص علت آن باشید.
همچنین AF ممکن است باعث لخته شدن خون در دهلیزها شود. اگر یک لخته خون از قلب به یک سرخرگ کوچک‌تر در مغز منتقل شود، ممکن است منجر به سکته مغزی گردد. در حدود 15 درصد از سکته‌های مغزی، در افراد مبتلا به AFرخ می‌دهد و درمیان افراد مبتلا به AF میزان سکته‌های مغزی سالیانه 5 درصد است. وقتی که AF تشخیص داده می‌شود، پزشک ممکن است وارفارین تجویز کند تا از ایجاد لخته خون جلوگیری کرده و خطر بروز سکته مغزی را تا دوسوم کاهش دهد.
عوامل خطر برای تشکیل لخته‌های خون در اثر AF عبارتند از افزایش سن، دیابت، فشارخون بالا، آسیب‌های پیشین قلبی و سابقه سکته مغزی.
ممکن است عدم درمان AF منجر به افزایش مزمن ضربان قلب گردد. این امر به مرور زمان، بطن‌ها را ضعیف کرده و باعث نارسایی قلبی می‌گردد. اما بیشتر افراد قبل از وقوع این امر به سراغ درمان می‌روند.
فلوتر دهلیزی
فلوتر (لرزش) دهلیزی فرم شایع دیگری از آریتمی می‌باشد که درآن دهلیزها سریع اما نسبتا منظم می‌تپند، این عارضه معمولا هنگامی رخ می‌دهد که پیامهای الکتریکی در یک حلقه بی انتها به دام می‌افتند که معمولا در قسمت پایینی دهلیز راست قرار دارد (یعنی یک پیام الکتریکی در یک مسیر ثابت تقریبا دایره‌ای شکل به طور مداوم سیر کرده و در هر گردش خود باعث ضربان قلب می‌گردد).
گرچه دهلیزها ممکن است تا 300 بار در دقیقه منقبض شوند، اما گره دهلیزی–بطنی تنها به تعداد اندکی از آنها اجازه می‌دهد که وارد بطن‌ها شوند. در این حالت، بطن‌ها بسیارسریع منقبض می‌شوند و پمپاژ قلب آن چنان که باید موثر نمی‌باشد. فلوتردهلیزی و فیبریلاسیون دهلیزی اغلب به عنوان نتیجه یک حمله قلبی یا جراحی بر روی قلب یا ریه‌ها رخ می‌دهند.
یک حمله فلوتردهلیزی ممکن است از چند ثانیه تا چندین ساعت طول بکشد و باعث وقوع تپش قلب، درد سینه، تنگی نفس یا سبکی‌سر شود. درمان ممکن است با استفاده از دارو یا برگردان قلبی صورت بگیرد.
در برخی افراد، فلوتردهلیزی ممکن است تا انجام درمان، پابرجا بماند. یا ممکن است بدتر شده و به فیبریلاسیون دهلیزی تبدیل گردد. اگر فلوتردهلیزی باقی بماند، داروها تاثیر کمتری داشته و ممکن است تخریب قسمتی از بافت قلبی ضروری باشد.
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی
