پریکاردیت یا التهاب لایه خارجی قلب
پریکاردیت التهاب پریکاردیوم یا غشا خارجی محافظ در برگیرنده قلب می‌باشد. پریکارد یا آبشامه دو لایه دارد، لایه داخلی به دیواره عضلانی قلب چسبیده و لایه خارجی حفره قفسه سینه که قلب در آن قرار گرفته است را می‌پوشاند. بین این دو لایه پریکارد، مایع لغزنده‌ای وجود دارد که قلب را در عین ثابت بودن در جای خود، قادر به تپیدن می‌کند. وقتی که پریکاردیت باعث التهاب این غشا می‌شود میزان این مایع زیاد شده و حرکت قلب در عمل محدود می‌شود (به ویژه توانایی قلب برای پر و خالی شدن از خون کاهش می‌یابد).
در حدود 10درصد افرادی که دچارحمله قلبی شده‌اند، در نتیجه مرگ بافت قلبی دچار پریکاردیت نیز می‌شوند. وقوع پریکاردیت در مردان بسیار بیشتر از زنان است. یکی از شایع‌ترین علت‌های پریکاردیت به ویژه در جوانان عفونت‌های ویروسی است. در بسیاری از موارد، دلایل پریکاردیت ممکن است ناشناخته باقی بمانند. دلایل دیگر پریکاردیت شامل سرطان، پرتودرمانی، آسیب به قفسه سینه، جراحی قبلی قفسه سینه، بیماری خود ایمنی، نارسایی کلیه یا استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی می‌باشند.
شایع‌ترین علامت پریکاردیت یک درد تیز و شدید خنجری در مرکز یا سمت چپ قفسه سینه می‌باشد که گاهی اوقات این درد به گردن یا شانه انتشار می‌یابد. این درد ممکن است به آسانی با علایم یک حمله قلبی اشتباه گرفته شود. پزشک با گوش دادن به صحبت‌های شما درباره توصیف درد و نحوه شروع شدن آن پریکاردیت را تشخیص دهد. همچنین پزشک با گوش دادن به وسیله گوشی پزشکی به صداهای قلبی، این عارضه را تشخیص می‌دهد. صداهای ناشی از پریکاردیت مثل صدای ناشی از مالش دو سطح چرم می‌باشد که در قفسه سینه به خوبی شنیده می‌شوند. صداهای ناشی از پریکاردیت در هر ضربان قلب با مالش لایه‌های ملتهب پریکارد بر روی یکدیگر ایجاد می‌شوند. عکس‌برداری با استفاده از اشعه ایکس، ممکن است تجمعی از مایع را در اطراف قلب نشان دهد، این تصویر را می‌توان بوسیله اکوی قلبی تایید کرد ممکن است نوار قلب، تغییراتی مبنی بر بروز پریکارد را نشان دهد. گاهی انجام پریکاردیوسنتز (روشی که در آن نمونه مایع از پریکارد برداشته شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد) برای کمک به تشخیص علت پریکاردیت ضروری است.
پریکاردیت معمولاً توسط داروهای مسکن و داروهای ضد التهاب مانند آسپیرین یا بروفن، درمان می‌شود. وقتیکه پریکاردیت ناشی از یک حمله قلبی باشد، معمولاً به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد و بیمار ظرف 1 تا 3 هفته کاملا درمان می‌شود.
با این حال، اگر این حالت منجر به تجمع مایع در اطراف قلب شود، بگونه‌ای که قابلیت پرشدن قلب از خون محدود شود (یک اختلال نادر ولی کشنده معروف به تامپوناد قلبی)، پزشک ممکن است از پریکاردیوسنتز برای تخلیه مایع اضافی استفاده کند (با استفاده از سوزن یا یک عمل جراحی کوچک). بررسی مایع تخلیه شده به تعیین علت تامپوناد قلبی کمک می‌کند. در صورت عود تجمع مایع در اطراف قلب ممکن است انجام عمل جراحی ضروری باشد.
عوارض پریکاردیت نادر می‌باشند ولی عفونت ممکن است باعث اختلال ریتم یا حتی بلوک قلبی شود (وقتیکه ایمپالس‌های الکتریکی مولد ریتم قلبی به خوبی انتقال نمی‌یابند).
پریکاردیت کنستریکتیو (فشارنده) نیز ممکن است رخ دهد، که در این حالت التهاب باعث
می‌شود که پریکارد ضخیم شده و بافت اسکار (بافت ترمیمی چسبنده) ما بین پریکارد و قلب گسترش یابد. پریکارد انعطاف خود را از دست می‌دهد و نارسایی قلبی بوجود می‌آید. در چنین مواردی برداشتن همه یا قسمتی از پریکارد با عمل جراحی تنها راه چاره است.
بعد از حمله قلبی عوارض دیگری نیز ممکن است رخ بدهند، که به محل وقوع آسیب درقلب و شدت آن بستگی دارند. ممکن است ضربان قلب کاهش زیادی پیدا کند، بطوریکه استفاده از ضربان‌ساز ضروری شود. همچنین ممکن است آریتمی و نارسایی قلبی نیز رخ دهند.
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی
