اندازه‌گیری فشارخون
ممکن است بطورطبیعی در هر بار اندازه‌گیری، فشارخون بالا و پایین برود و مقدار آن تغییر کند (حتی اگر فرد در حال استراحت باشد). هنگامیکه بطن‌ها منقبض می‌شوند حداکثر فشارخون وجود دارد (فشارخون در هنگام انقباض قلب یا فشارخون سیستولی) و پس از پایان انقباض به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد (فشارخون در هنگام استراحت قلب یا فشارخون دیاستولی). جهت سنجش دقیق فشارخون، شما باید فشارخون هر دو مرحله، یعنی سیستول و دیاستول را اندازه‌گیری نمایید.
ممکن است بارها فشارخون خود را اندازه‌گیری کرده باشید (هر بار که به پزشک مراجعه می‌کنید). وسیله رایجی که پزشک از آن استفاده می‌کند، دستگاه فشارسنج است که کاف آن بدور بازو پیچیده می‌شود. نام غیر‌آشنا و پزشکی دستگاه اندازه‌گیری فشار خون "اسفیگومانومتر" است.
دستگاه فشارسنج نشان می‌دهد که فشارخون شما تا چه حد می‌تواند ستون جیوه موجود در دستگاه را بالا ببرد و در نتیجه فشارخون شما به میلی‌متر‌جیوه (mmHg) بیان می‌شود. فشارخون سیتسولیک (بهنگام انقباض قلب) در بالا و فشارخون دیاستولیک (درهنگام استراحت قلب) در پایین نوشته می‌شود، به عنوان مثال فشارخون کمتر از 120 روی 80 (mmHg 120/80) در بالغین طبیعی می‌باشد.
بزرگسالان سالم دست‌کم باید هر دو سال یکبار فشارخون خود را اندازه‌گیری نمایند. اگر بتازگی فشارخون خود را اندازه‌گیری ننموده‌اید، حتماً این کار را انجام دهید. اندازه‌گیری فشارخون ساده، ارزان و بدون درد است. با روش‌های مختلفی می‌توانید فشارخون خود را به صورت قابل اطمینانی بسنجید (در بیمارستان، مطب پزشک یا درمانگاه‌ها). ممکن است تصمیم بگیرید فشارخون را توسط دستگاه‌هایی که درمراکز تجاری یا داروخانه‌ها نصب شده‌اند، بسنجید. اما توجه داشته باشید که این روش‌ها غیرقابل اطمینان بوده و نباید تنها به آنها اکتفا کرد. چرا که دقت این فشارسنج‌ها بطورمداوم ارزیابی نمی‌شود و ممکن است با گذشت زمان این فشارسنج‌ها از تنظیم خارج شده و فشارخون را اشتباه نشان دهند. اگر اندازه‌گیری فشارخون را بوسیله دستگاه‌هایی که در مراکز تجاری یا داروخانه‌ها نصب شده‌اند، انجام داده‌اید، مقدار آنرا به خاطر بسپارید و برای اندازه‌گیری فشارخون به پزشک مراجعه نموده و با عدد بیان شده توسط پزشک مقایسه کنید.
برای اندازه‌گیری فشارخون اقدامات زیر را انجام دهید تا مطمئن شوید فشارخون اندازه‌گیری شده دقیق می‌باشد:
• در فاصله 30 دقیقه پیش از اندازه‌گیری فشارخون قهوه یا چایی نخورید و سیگار نکشید. کافئین موجود در چای و قهوه و نیکوتین موجود در سیگار سبب افزایش موقت فشارخون می‌شوند.
• بیش از 5 دقیقه قبل از وقت مقرر برای ملاقات با پزشک، به مطب وی بروید و آرام بنشینید تا احساس عجله نداشته باشید.
• لباس آستین کوتاه بپوشید.
برخی افراد یک حالت واکنشی تحت عنوان "فشارخون روپوش سفید" دارند. بدین مفهوم که فشارخون آنها، زمانی که جهت معاینه نزد پزشک مراجعه می‌کنند، افزایش می‌یابد. این پدیده بسیار شایع است. اگر شما و پزشکتان فکر می‌کنید که دچار این حالت هستید، می‌توانید فشارخون خود را در زمان و مکان دیگری اندازه‌گیری کنید. به عنوان مثال می‌توانید دستگاه فشارسنج بخرید و درمنزل فشارخون خود را اندازه‌گیری نمایید (صفحه 70). پزشک مقادیر فشارخون خانه و مطب را با هم مقایسه نموده و میانگین فشارخون شما را تخمین می‌زند.
اگر پزشک در مورد فشارخون شما مشکوک باشد، ممکن است در طی روزهای مختلف، بارها فشارخون شما را اندازه‌گیری نماید چرا که به طور طبیعی فشارخون تغییرات زیادی دارد. این امر به هیچ وجه غیرطبیعی نیست که در یکبار اندازه‌گیری، مقدار فشارخون بالا باشد و در اندازه‌گیری روز دیگری، مقدار آن طبیعی باشد. پزشک تنها زمانی تشخیص فشارخون‌بالا را مطرح می‌سازد که در دست‌کم دو بار اندازه‌گیری فشارخون در ویزیت‌های روزهای مختلف، فشارخون‌بالا باشد.
اگر بصورت مکرر و در روزهای مختلف، فشارخون شما بالاتر از mmHg 80/120 باشد، پزشک ممکن است شما را مورد ارزیابی قرار دهد. ممکن است شرح حال کاملی از شما اخذ نماید تا مشخص کند که آیا دارای عامل خطر دیگری برای ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی هستید یا خیر؟ ممکن است از ابزاری بنام "افتالموسکوپ" (وسیله‌ای برای معاینه چشم) برای مشاهده رگهای ته چشم شما استفاده کند. ته چشم انسان تنها محلی است که پزشک می‌تواند بطورمستقیم رگهای خونی را مشاهده کند و آنها را از لحاظ آسیب مورد ارزیابی قرار دهد. رگهای ضخیم، باریک یا تخریب شده در چشم شاخصی برای فشارخون‌بالا می‌باشند.
اگر پزشک تشخیص دهد که شما مبتلا به فشارخون‌بالا هستید، ممکن است بررسی‌هایی (آزمایش، عکس‌برداری و .....) را درخواست نماید. این بررسی‌ها مشخص می‌کنند که آیا فشارخون‌بالا در شما دارای علت زمینه‌ای است؟ آیا آسیب اندام‌های داخلی وجود دارد؟ همچنین پزشک سایر بیماری‌هایی را که ممکن است درمان شما را تحت تأثیر قرار دهند، ارزیابی می‌نماید.
علاوه بر انجام برخی از آزمایش‌های خونی پزشک ممکن است عکس ساده قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس را نیز درخواست نماید تا اندازه و وضعیت قلب و ریه‌های شما را ارزیابی نماید. نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG) نشانه‌های بزرگ شدن قلب و آسیب عضلات قلب را نشان می‌دهد. انجام ECG در مطب پزشک برای تشخیص بزرگ‌شدن قلب یا حمله قلبی تشخیص داده نشده قبلی، متداول است. ممکن است برای تعیین عملکرد مطلوب کلیه‌ها و تشخیص مشکلات زمینه‌ای مسبب افزایش‌فشارخون، آزمایش خون و ادرار انجام دهید. در برخی موارد نادر، ممکن است پیلوگرافی داخل سیاهرگی تجویز شود، این تست عملکرد کلیه‌ها را از طریق تزریق یک ماده حاجب بدون ضرر به داخل رگ و مشاهده عبور آن در تصویر اشعه ایکس مشخص می‌نماید. افراد معدودی ممکن است نیاز به بررسی‌های پیشرفته جهت ارزیابی جریان خون داشته باشند، برای مثال MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی)، تست ورزش با اسکن هسته‌ای یا آنژیوگرافی رگهای کرونری و استرس اکوکاردیوگرافی .
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی
