کلسترول خون یک ماده طبیعی مومی شکل است که در تمامی سلول‌های بدن وجود دارد. کلسترول یکی از انواع چربی می‌باشد و در خون جریان دارد. بدن از کلسترول برای تشکیل دیواره سلولی و ساخت برخی از هورمون‌ها استفاده می‌کند و بنابراین یک جز ضروری سلول‌ها و خون می‌باشد.
کبد در شرایط طبیعی به میزان مورد نیاز بدن کلسترول تولید می‌کند (در حدود 1000 میلی گرم در روز). در غذاهای حیوانی مانند گوشت، تخم مرغ و لبنیات، کلسترول وجود دارد (کلسترول غذایی). اگر سطح کلسترول خون بالا باشد در دیواره عروق خونی به عنوان جزیی از پلاک رسوب می‌کند (رسوبات چربی).
افزایش ضخامت پلاک منجر به محدود نمودن جریان خون می‌شود. این روند سفت و سخت شدن سرخرگ‌ها (تصلب‌شرایین یا آترواسکلروز) نامیده می‌شود و فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌دهد. تری‌گلیسریدها، چربی‌های اصلی خون هستند که هم در غذاها وجود دارند و هم توسط بدن تولید می‌شوند. تری‌گلیسریدها نیز مشابه کلسترول در خون جریان می‌یابند و به‌عنوان سوخت جهت تولید انرژی در سلول‌های بدن به کار می‌روند. کلسترول و تری‌گلیسریدها را رویهم چربی‌های خون می‌نامند. کالری‌های اضافی که شما با مصرف غذا دریافت می‌کنید تبدیل به تری‌گلسیریدها می‌شوند و جهت ذخیره به سلول‌ها حمل می‌شوند. در بین وعده‌های غذایی، هورمون‌ها میزان آزادسازی تری‌گلیسیریدها را جهت رفع نیازهای انرژی بدن کنترل می‌کنند. مشابه کلسترول، تری‌گلیسریدها ممکن است در عروق خونی رسوب کنند و در ایجاد تصلب‌شرایین (آترواسکلروز) مشارکت نمایند.
تری‌گلیسریدها و کلسترول در خون حل نمی‌شوند و توسط ناقلینی تحت عنوان لیپوپروتئین‌ها در خون جابجا می‌شوند. دو شکل از آنها که بیش از همه شایع می‌باشند و شما نام آنها را بیشتر شنیده‌اید لیپوپروتئین‌های با چگالی اندک (LDL) یا «کلسترول بد» و لیپوپروتئین‌های با چگالی زیاد (HDL) یا «کلسترول خوب» می‌باشند. LDL ها دارای میزان پروتئین کمتر (حدود 25 درصد) و کلسترول بیشتری می‌باشند. HDL ها پروتئین بیشتر (حدود 50 درصد) و کلسترول کمتری دارند.
اگر LDL زیادی در خون جمع شود پلاک‌های چربی بر روی سرخرگ‌های بدن ایجاد می‌شود و روند تصلب‌شرایین (یا آترواسکلروز) آغاز می‌گردد. اگر این رسوبات موجب کاهش جریان خون سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب شوند ممکن است فرد دچار درد قفسه سینه شود، که آن را آنژین قلبی می‌نامند. اگر در کنار پلاک یک لخته خون تشکیل شود و منجر به قطع جریان خون گردد، ممکن است فرد دچار حمله قلبی شود. اگر یک لخته خون، جریان خون به مغز را مختل سازد، انسان دچار سکته مغزی می‌شود. ممکن است با مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالای چربی و کلسترول، سطح LDL خون افزایش یابد. غذاهای غنی از چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس مانند کره، پنیر، گوشت قرمز، گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس و کیک‌ها و روغن‌های نباتی جامد هیدروژنه که گاه در تولید بیسکویت‌ها هم مصرف می‌شوند، بیشترین میزان خطر را ایجاد می‌کنند .
لیپوپروتئین‌های با چگالی زیاد (HDL )، کلسترول را از سلول‌های بدن به کبد منتقل می‌کنند. کبد محلی است که کلسترول را از بدن دفع می‌نماید. اکثر پزشکان بر این عقیده‌اند که در واقع HDL می‌تواند روند پیشرفت تشکیل پلاک را از طریق برداشت کلسترول از آن آهسته‌تر سازد. به نظر می‌رسد که سطح بالای HDL در مقابل حمله قلبی محافظت کننده است ولی سطح پایین آن انسان را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی قرار می‌دهد.
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی
