خون
خون یک ناقل مایع می باشدکه برای حفظ یک محیط مطلوب جهت رشد سلولهای بدن اکسیژن، آنزیمها(پروتئین هایی که باعث تسریع و پیشبرد واکنشهای شیمیایی در بدن می شوند) و سایر مواد غذایی حیاتی را به سلول می رساند. خون از یکسری سلولهای تخصصی (گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتها) و پلاسما (مایعی که سلولهای خون در آن معلق هستند) تشکیل شده است.
سلولهای قرمز خون که اریتروسیت یا گلبولهای قرمز هم نامیده میشوند، اکثریت سلولهای خونی را تشکیل میدهند. گلبولهای قرمز وظیفه حمل اکسیژن را برعهده دارند. هر گلبول قرمز به شکل یک نعلبکی است تا سطح آن جهت تبادل اکسیژن تا حد امکان افزایش یابد. از لحاظ شیمیایی هرگلبول قرمز مقدار زیادی از یک ماده تحت عنوان هموگلوبین دارد که در واقع یک پروتئین حاوی آهن است و وظیفه انتقال اکسیژن را برعهده دارد. با عبور گلبولهای قرمز از ریهها یعنی محلی که غنی از اکسیژن میباشد، هموگلوبین سریعاً با اکسیژن ترکیب میشود. زمانیکه گلبولهای قرمز به بافتها (یعنی محلی که غلظت اکسیژن نسبتاً پایین میباشد) میرسند، اکسیژن خود را از دست میدهند. در بافتها گلبولهای قرمز دیاکسیدکربن را که یک فرآورده زاید ناشی از فعالیت سلولها میباشد، برداشت میکنند و آنرا جهت دفع به ریهها منتقل میکنند. در ریهها دیاکسیدکربن از گلبولهای قرمز آزاد شده و با بازدم از بدن خارج میشود. گلبولهای قرمز در مغز استخوان با سرعتی در حدود 8 میلیون گلبول در ثانیه (یا میلیاردها سلول در طی یک روز) تولید میشوند. عمر گلبولهای قرمز در حدود 3 تا 4 ماه است.
گلبولهای سفید خون یا لکوسیتها، نقشی حیاتی در حفاظت از بدن در مقابل عفونت ایفا میکنند. یک دسته ازگلبولهای سفید خون که لنفوسیت نامیده میشوند، ارگانیسمهای میکروسکوپی مهاجم یا سایر مواد مضر برای بدن را شناسایی میکنند و سبب آغاز پاسخ ایمنی در بدن میشوند. زمانی که بدن با عفونت مقابله میکند، تعداد گلبولهای سفید افزایش مییابد.
همچنین سلولهای دیگری نیز در پلاسما معلق میباشند که پلاکت نامیده میشوند و هنگام آسیب به عروق خونی سبب آغاز واکنش تشکیل لخته خون میشوند. گلبولهای سفید و پلاکتها تنها 1 تا 2 درصد حجم خون را تشکیل میدهند.
در حدود 55 درصد حجم خون را پلاسما تشکیل میدهد که مایعی زرد رنگ میباشد و حاوی پروتئینها، گلوکز (قند)، کلسترول و سایر اجزا میباشد. پروتئینهای پلاسما نقشهای متفاوتی را برعهده دارند: حمل مواد غذایی، دخالت در فرآیند لخته شدن و عمل به عنوان پادتن برای مبارزه با عفونت.
تهیه و تنظیم : دکتر اکبر نیک پژوه – متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی